49 yıldır iki kıtayı birleştiren Boğaz’ın gerdanlığı: 15 Temmuz Şehitler Köprüsü

“İstanbul Boğazı’nın gerdanlığı” olarak isimlendirilen ve 30 Ekim 1973’te hizmete açılan 15 Temmuz Şehitler Köprüsü, 49 yıldır Asya ile Avrupa kıtaları ortasında ulaşımın yegane rotalarından oldu.

Yüzlerce yıllık fikir: İki kıta ortasında köprü projesi

Tarihi, siyasi, ticari ve kültürel kıymetini yüzyıllardır koruyan İstanbul’un iki yakasını bir ortaya getirme fikri milattan önceye kadar uzanıyor. Kelam konusu coğrafyada karar süren medeniyetlerin en büyük hayallerinden biri, iki kıtanın bir ortaya getirilmesiydi.

1950’lerde Demokrat Parti istedi, yapılamadı

Özellikle 16. yüzyıldan sonra iki kıtanın birleştirilmesine ait çok sayıda fikir ve proje ortaya atılmış lakin Boğaziçi Köprüsü’ne kadar gerçekleşmemişti. 1950’lerde Demokrat Parti hükümetinin isteğiyle Boğaz köprüsü konusunun incelenmesi için İstanbul Belediyesi, Karayolları Genel Müdürlüğü ve İTÜ ilgililerinden oluşan bir komite kuruldu. Komitenin, mevzunun uzman bir firmaya incelettirilmesi teklifiyle Karayolları Genel Müdürlüğü, ABD’li bir firmadan teklif istemiş lakin mali ve yönetimsel zorluklar nedeniyle proje uygulanamamıştı.

İnönü “yıkılır” dedi, Ecevit “Zenginler geçecek” dedi

Rahmetli Başbakan Adnan Menderes, Boğaz’a köprü yapmak isteyince, İsmet İnönü ‘yıkılır’ diyerek karşı çıkmıştı.

Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) 1968 yılında 1. Boğaz Köprüsü’nün yapılmaması için dava açmış, “Boğaz Köprüsü, Türkiye ve İstanbul’un başına gelen en büyük felakettir” açıklaması yapmıştı.

Diğer taraftan periyodun CHP Eski Genel Lideri Bülent Ecevit’in de köprüyü istemediği tarihçiler tarafından sıkça lisana getirildi. Ecevit’in mitinglerde dahi “Köprüden zenginler geçecek. Hiç gereği yokken İstanbul’a asma köprü yapıyorlar. Bu köprüden memnun azınlık, zenginler geçecektir” sözleri devrin gazete manşetlerinde sıkça yer aldı.

“BOĞAZIN HOŞLUĞUNU BOZAR” DEDİLER

“Boğazın hoşluğunu bozar” dediler

CHP’li Bayındırlık Bakanı Ali Çetinkaya da, “Boğazın hoşluğunu bozar” tabirlerini kullandı. CHP’li Eski Maliye Bakanı Prof. Dr. Besim Üstünel ise, “Köprü akıl ve hesap işi değildir” argümanında bulundu. Öte yandan birtakım kısımlar ise “Boğaz Köprüsü yerine Zap Suyu’na köprü yapalım” diyerek açık açık yatırımın önüne set oldu.

İstanbul trafiği artınca adım atıldı

İstanbul’un 20. yüzyılın ikinci yarısından sonra süratli bir kentleşme sürecine girmesi, yerleşim yerlerinin büyümesi, göç dalgaları ve trafiğin artmasıyla Boğaz’da köprülerin yapılması için birinci adımlar atıldı.

İngiliz ve Alman firmalar üretimini üstlendi

İki kıtanın birbirine bağlanması için yapılacak köprü için hazırlanan proje kabul edildi. Üretimini İngiliz ve Alman firmalarının üstlendiği Boğaziçi Köprüsü’nün inşasına, Şubat 1970’de Beylerbeyi ayak alanında yapılan merasimle başlandı.

1560 metre uzunluğunda

Toplam uzunluğu 1.560 metre, kuleler ortası uzunluğu 1.074 metre olan 6 şeritli köprünün inşası sırasında 63 bin metreküp hafriyat yapılırken, 71 bin metreküp beton, 4 bin ton betonarme çeliği, 17 bin ton yapı çeliği ve 6 bin ton kablo çeliği kullanıldı.

3 yıl 8 ayda bitti, Fahri Korutürk açtı

Yaklaşık 3 yıl 8 ayda tamamlanan Boğaziçi Köprüsü, 23 milyon 213 bin 666 dolara (dönemin sayılarıyla 191 milyon 785 bin 265 liraya) mal oldu.

İki yakayı birbirine bağlayan birinci köprü olan ve üretimi öncesinde büyük tartışmalar yaşanan Boğaziçi Köprüsü, tamamlanmasının akabinde Cumhuriyetin 50. yıl dönümü olan 29 Ekim’den bir gün sonra, 30 Ekim 1973’te periyodun Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından açıldı.

15 Temmuz şehitleri anısına ismi değiştirildi

Boğaziçi Köprüsü’nün resmi ismi, 26 Temmuz 2016’dan itibaren, 15 Temmuz’daki hain darbe teşebbüsü sırasında burada hayatını kaybedenlerin anısına 15 Temmuz Şehitler Köprüsü olarak değiştirildi.

15 yıl boyunca iki yakayı tek başına birleştirdi

İlk yılında günde ortalama 24 bin araca hizmet veren köprü, 15 yıl boyunca İstanbul’un iki yakası ortasında kara ulaşımını sağlayan tek temas yolu olma vazifesini sürdürdü. Köprü bu misyonu, 1988’den itibaren Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, 26 Ağustos 2016’dan itibaren de Yavuz Sultan Selim Köprüsü ile paylaşmaya başladı.

İstanbul trafiğini hafifletiyor

Bugüne kadar yüz milyonlarca aracın geçişini sağlayan köprü, İstanbul ulaşımının çok kıymetli bir halkası olma özelliği taşıyor ve megakentin trafik yükünü azaltma konusunda büyük rol oynuyor.

Maratonun da bir parçası

15 Temmuz Şehitler Köprüsü’nü de kapsayan güzergahta 1979’dan itibaren maraton da düzenleniyor. Her geçen yıl daha çok ilgi çeken maraton, memleketler arası alanda da epey ses getiriyor.