Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) verilerine göre, dünyada her gün 2 bin çöp kamyonu kadar plastik okyanus, nehir ve göllere dökülüyor. Her yıl 19-23 milyon ton plastik atık, su ekosistemlerine sızarak bu alanları kirletiyor. Plastik kirliliği gıda üretim kapasitesini doğrudan etkiliyor.
Aytan,, plastiklerin aşırı üretimi ve yanlış bertarafı nedeniyle yüzde 80’lik kısmının doğada sonlanarak dünyada en hızlı büyüyen çevresel tehdit haline geldiğini söyledi.
Plastiklerin küçük parçalara bölünüp mikroplastik olarak sınır tanımaz kirleticiler haline geldiğine işaret eden Aytan, plastiklerin çok kompleks yollarla, kronik olarak su kaynaklarına ulaştığını, deniz ekosistemi ve canlıların yaşamını olumsuz etkilediğini ifade etti.
Aytan, mikroplastiklerin, denizin besin zincirinin temelini oluşturan mikroorganizmalarla aynı boyuta indiğine dikkati çekerek, tüketilen gıda ürünleriyle sofralara kadar ulaştığını dile getirdi.
– “Balıkların içerdikleri mikroplastikle ilişkili risklerini değerlendirdik”
Son 50 yılda Karadeniz’deki istilacı türler, artan kirlilik, aşırı avcılık baskısı ve iklim değişikliği nedeniyle biyoçeşitlilikte ciddi azalmalar yaşandığını vurgulayan Aytan, “Karadeniz’in önemli balıkçılık alanlarındaki ticari balıklarda ve yaşam alanlarında mikroplastikler: Karakteristik, konsantrasyon ve risk değerlendirmesi” araştırmasını yaptıklarını belirtti.
Aytan, Doğu Karadeniz’de istavrit, mezgit, barbun, dil, pisi ve kalkandaki ve yaşam alanlarındaki mikroplastik miktarını araştırdıklarına işaret ederek, sonrasında mikroplastiklerin kimyasal içeriklerini göz önünde bulundurarak riskleri değerlendirdiklerini anlattı.
Söz konusu balıkları, yaşam alanları ve beslenme davranışları farklı olduğu için seçtiklerine dikkati çeken Aytan, 5 milimetrenin altındaki ve 1 mikrometreye kadar olan mikroplastikleri incelediklerini kaydetti.
– İncelenen balıkların hepsinde en az bir tane mikroplastiğe rastlandı
Türk Deniz Araştırmaları Vakfı (TÜDAV) Yönetim Kurulu üyesi Aytan, incelenen balıkların hepsinde en az bir tane mikroplastiğe rastlandığını belirterek, mikroplastiğin istavrit ve mezgit balığında düşük, barbun, kalkan ve pisi gibi dip balıklarında yüksek miktarda tespit edildiğini söyledi.
Denizin dibindeki mikroplastik birikiminin daha fazla olduğuna dikkati çeken Aytan, “İstavrit, mezgit gibi türlerde balık başına bir adet mikroplastiğe rastladık ama dipteki barbun, dil, pisi ve kalkanda bu miktar 12 adede kadar çıktı. Balık habitatı değiştikçe mikroplastiğe maruz kalmanın da bundan etkilendiğini gördük. Hamsi de istavrit gibi kısa ömürlü olması ve kıyıdan uzak bölgelerde sürekli hareket halinde yaşaması dolayısıyla daha az mikroplastik birikimine maruz kalıyor, bu nedenle daha az risk taşıdığını düşünüyorum.” diye konuştu.
Aytan, balıklarda tespit ettikleri mikroplastiklerin kaynağının yüzde 50’sinden fazlasının tek kullanımlık plastiklerde kullanılan polietilen ve sentetik tekstilde kullanılan akrilik olduğuna işaret ederek, bu plastiklerin Karadeniz’de bulunmasının başlıca nedenlerinin, yetersiz atık yönetimi, derin deniz deşarjları, kıyı bölgelerindeki kontrolsüz dolgular ve boşaltım alanlarının doğru seçilememesi olduğunu aktardı.
– “Karadeniz’de plastiklerin azaltılmasında hepimiz rol oynamalıyız”
Araştırmayı, mikroplastikler konusunda karar vericilere ve sektöre yol gösterici olma fikriyle yaptıklarını vurgulayan Aytan, “Araştırmanın amacı ‘balık yemeyin’ algısı oluşturmak değil.” ifadesini kullandı.
Aytan, kirliliğin önlenmesi konusunda neler yapılabileceğiyle ilgili şu önerilerde bulundu:
“Özellikle plastiğin yerine ikame ürün ya da mevcut plastiklere eklenen katkı kimyasallarının toksik olmayanlarla iyileştirilmesi bile şu anda bu eşsiz ekosistem üzerindeki etkileri azaltmada atılacak önemli bir adım. Kişiselden başlayan ancak yerel yönetimlerin de alacağı tedbirlerle Karadeniz’de plastiklerin azaltılmasında hepimiz rol oynamalıyız.”
Karadeniz’de arıtım tesisleri kurularak atık sudaki mikroplastiklerin tutulması gerektiğine dikkati çeken Aytan, atık yönetiminin iyileştirilmesi gerektiğini de sözlerine ekledi.
